دانستنی‌ها
عسل و زنبور عسل
اردیبهشت
عسل و زنبور عسل
هزاران سال است که انسان‌ها از عسل استفاده می‌کنند .
نقاشی‌های صخره‌ای در اسپانیا نشان می‌دهد که ۶ هزار سال پیش از میلاد مسیح ، مردم عسل می‌خوردند .
همچنین موم زنبور عسل در حدود ۸ هزار سال قبل از میلاد در ظرف‌های آشپزی باستانی در ترکیه پیدا شده است که نشان می‌دهد
از عسل برای آشپزی و مصرف خوراکی استفاده می‌کردند .
تا سال ۲ هزار و ۴۰۰ قبل از میلاد ، مصریان زنبورداران ماهری بودند که باغ‌های مخصوص تولید زنبور ایجاد می‌کردند .
در حال حاضر هم عسل از فرآورده‌های محبوب در سراسر جهان است که کاربرد خوراکی و درمانی دارد .
در ادامه همراه باشید تا عسل و زنبور عسل را بیشتر بشناسیم .
عسل چیست؟
عسل مایعی شیرین است که توسط زنبورهای عسل از شهد گل‌ها تهیه می‌شود .
عسل‌ها دارای طعم، رنگ و رایحه متفاوتی هستند .
رنگ عسل می‌تواند از زرد خیلی روشن تا سیاه باشد .
طعم و رایحه عسل می‌تواند شیرین و ملایم و حتی تند و کمی تلخ باشد .
هرچند شکل ظاهری عسل‌ها می‌تواند متفاوت باشد ، اما همه آن‌ها از قندهای گلوکز و فروکتوز
تشکیل شده‌اند که شیرینی طعم عسل وابسته به این ترکیبات است .
زمان و مکان تولید ، نوع گل‌ها و نحوه تولید عسل می‌تواند باعث ایجاد تفاوت‌های ظاهری در انواع عسل شود .
همچنین هر گلی خاصیت متفاوتی دارد که روی ارزش غذایی عسل هم تاثیر می‌گذارد .
عسل ارزش غذایی بالایی دارد و به همین دلیل به عنوان یک ماده مغذی شناخته می‌شود .
انواع آنزیم‌ها مثل دیاستاز، گلوکز اکسیداز و کاتالاز ، انواع پروتئین‌ها ، املاح معدنی و ویتامین‌ها
مثل ویتامین B2 ، B6 و ویتامین C ، فولیک اسید ، کلسیم ، پتاسیم ، سدیم ، آهن و روی در عسل یافت می‌شود .
برای مثال پرولین موجود در پروتئین عسل به بازسازی غضروف ، تشکیل بافت همبند ،
ترمیم آسیب پوست و زخم ، بهبودی پوشش روده و تعمیر مفصل کمک می‌کند .
دیاستاز هم که یکی از آنزیم‌های موجود در عسل است ، یکی از فاکتورهای مهم در تشخیص طبیعی بودن عسل شناخته می‌شود .
دیاستاز همان ماده‌ای است که باعث رس بستن عسل طبیعی شده و به خاطر حرارت از بین می‌رود .
به همین دلیل عسل را نباید حرارت داد ، چرا که خواص آن از بین می‌رود .
عسل همچنین دارای خواص ضد باکتریایی است و به عنوان ماده ضد عفونی کننده هم شناخته می‌شود .
علم پزشکی امروز خواص درمانی و زیبایی بسیاری را در عسل به اثبات رسانده است .
بیش از ۵ هزار سال است که عسل را برای کاربرد درمانی و خواص آن در پزشکی استفاده می‌کنند .
عسل می‌تواند جایگزینی سالم‌تر به جای قند و شکر باشد ، اما بااین‌حال خود عسل هم دارای ترکیبات قندی است
و مصرف بیش از حد آن می‌تواند عوارضی داشته باشد .
فرایند تولید عسل توسط زنبور عسل
زمانی که زنبور عسل روی یک گل می‌نشیند و از شهد آن تغذیه می‌کند ، فرایند تولید عسل شروع می‌شود .
زنبور عسل شهد را از جام گل‌ها گرفته و در کیسه‌های مخصوص خود که به آن عسلدان می‌گوییم ذخیره می‌کند .
در این عسلدان‌ها ، آنزیم‌هایی وجود دارد که ترکیبات شهد گل را شکسته و به قندهای ساده تبدیل می‌کند .
این آنزیم‌ها موادی هستند که شهد جمع‌آوری شده را به عسل تبدیل می‌کنند .
از طریق واکنش آنزیم‌ها با شهد جمع‌آوری شده ، طیف وسیعی از ترکیبات ایجاد می‌شود که کارکرد منحصر به فردی به عسل می‌بخشند .
وضعیت کربوهیدرات‌های عسل تا حدی به دلیل همین واکنش‌های آنزیمی است .
زنبورهای جستجوگر ، شهد گل‌ها را جمع‌آوری می‌کنند و در حالی که همچنان به جستجوی گل‌ها ادامه می‌دهند ،
شهد جمع‌آوری شده را با ترشحات غدد بزاقی و هیپوفارنژال خود مخلوط می‌کنند .
این شهدها درون کندو بین زنبورها جابه‌جا شده و پیش از ذخیره شدن درون سلول‌ها ، ترشحات بیشتری به آن اضافه می‌شود .
بنابراین مقدار آنزیم‌های موجود در عسل به سن ، رژیم غذایی ،
مرحله فیزیولوژیکی زنبورها ( زمانی که یک زنبور به سن زنبور جستجوگر رسیده باشد ، غده‌های او آنزیم‌های گوارشی بیشتری تولید می‌کنند ) ،
توان کلونی ، دمای کندو و میزان گردش شهد و مقدار قند آن بستگی دارد.
در نهایت زنبور جست‌وجوگر به کندو رفته و مایع درون عسلدان را در سلول‌های کندو تخلیه می‌کند .
زنبورها بالای سلول‌های کندو پرواز کرده و با بال زدن سعی می‌کنند جریان لازم باد برای خنک کردن سلول‌ها را ایجاد کنند .
از این فرایند خنک کردن، شهد را خشک کرده و عسل تولید می‌شود .
جالب است بدانید که زنبور جست‌وجوگر در هر نوبت پرواز برای جمع‌آوری شهد ، حدود ۴۰ میلی‌گرم شهد با خود به کندو می‌آورد
و برای تولید حدود نیم کیلوگرم عسل باید از دو میلیون گل دیدن کند .
فرآورده‌های عسل و زنبور عسل
عسل انواع مختلفی دارد .
زنبور عسل از گل‌های بی‌شماری تغذیه می‌کند که همین شهدهای متفاوت
باعث ایجاد انواع عسل از لحاظ طعم ، عطر ، رایحه و حتی تفاوت در خواص درمانی و ارزش غذایی می‌شود .
بااین‌حال فقط شهد گل‌ها نیست که می‌تواند باعث ایجاد انواع عسل شود .
زمان و مکان تولید ، بافت و رنگ عسل ، شهد گل‌ها و نحوه تولید و فرآوری عسل هم در شکل‌گیری و طبقه‌بندی انواع عسل دخیل هستند .
همچنین جالب است بدانید که تنها فرآورده زنبور عسل ، عسل نیست .
موم ، بره موم ، گرده گل ، زنبور لارو ، ژل رویال و زهر زنبور عسل از دیگر فرآورده های زنبور عسل هستند که مصارف خوراکی و درمانی دارند .
درباره عسل
زمان و مکان تولید به دلیل تفاوت در دما ، میزان بارندگی و مناطق جغرافیایی با پوشش‌های گیاهی متفاوت می‌تواند
روی ویژگی‌های ظاهری عسل مثل طعم ، عطر و رنگ آن اثر بگذارد .
عسل از لحاظ بافت می‌تواند به انواع مایع ، گرانول و خامه‌ای و خرد شده طبقه‌بندی شود .
همچنین عسل را به صورت یک شان کامل یا تکه‌هایی از یک شان هم به فروش می‌رسانند .
رنگ عسل هم می‌تواند انواع عسل را از روشن تا تیره شامل شود .
به تیره‌ترین نوع عسل ، عسل سیاه می‌گویند .
شهد گل‌ها که منبع اصلی ساخت عسل است ، روی تفاوت‌ها و شکل‌گیری انواع عسل اثرگذار هستند .
عسل می‌تواند تنها از یک شهد گل تهیه شود که به آن عسل تک گل می‌گویند .
همچنین عسل می‌تواند ترکیبی از انواع شهد گل‌ها باشد که به آن عسل مخلوط یا چند گل می‌گویند .
فرآورده های زنبور عسل
بعد از عسل ، موم مهم‌ترین فرآورده زنبور عسل شناخته می‌شود .
در گذشته از موم زنبور عسل برای تولید شمع استفاده می‌کردند
اما در حال حاضر خواص درمانی و کاربرد پزشکی آن هم به اثبات رسیده است .
موم در آب حل نمی‌شود و بافت سختی دارد .
بره موم هم از دیگر فرآورده های عسل است که خواص درمانی بسیاری دارد .
بره موم شامل موم و رزین است که از جوانه گل‌ها تهیه می‌شود .
بره موم حالت خمیری و چسبناکی دارد که رنگ و عطر آن نسبت به مناطق جغرافیایی و گل‌ها متفاوت خواهد بود .
بره موم در محل ورود زنبورها به داخل کندو قرار دارد که از ورود و شیوع بیماری‌ها در داخل کندو جلوگیری می‌کند .
ژل رویال که با نام‌های شاه انگبین و ژل سلطنتی هم شناخته می‌شود ، غذای اصلی ملکه و غذای زنبورهای لارو تا سه روز اول است .
این ژل رویال سرشار از پروتئین است و خاصیت ضد باکتریایی و آنتی اکسیدانی دارد .
از ژل رویال در تهیه داروها استفاده شده و کاربرد خوراکی هم دارد .
گرده گل از مفیدترین و مغذی‌ترین فرآورده های زنبور عسل است که برای تقویت سیستم ایمنی بدن ،
زیبایی پوست و بهبود سیستم گوارشی خواص درمانی بسیاری دارد .
مهم‌ترین غذایی که زنبور برای رشد به آن نیاز دارد همین گرده گل است .
ذخیره کردن گرده گل فقط در حجره‌های کارگر صورت می‌گیرد و در سبد گرده ممکن است که چند نوع گرده گل مشاهده شود .
زنبور لارو ، نوزادهای زنبور عسل هستند که زنبوردارها می‌توانند آن‌ها را به فروش برسانند .
لارو زنبور عسل در غذای خود که همان ژل رویال است قرار دارد و بنابراین تا پایان دوره لاروي که انتهای روده به مخرج وصل می‌شود مدفوع نمي‌كند .
زهر زنبور عسل هم که مایعی شفاف و بی‌بو است ، خواص درمانی بسیاری دارد و از آن در تهیه داروهای پزشکی استفاده می‌کنند و کاربرد خوراکی ندارد .
فواید و مضرات عسل
عسل دارای ارزش غذایی بالا و خواص درمانی بسیاری است .
انواع املاح‌های معدنی ، ویتامین‌ها ، آنزیم‌ها ، قندها ، اسیدها و پروتئین‌ها در عسل وجود دارد
که این ماده شیرین را به یک خوراکی مغذی و مفید تبدیل کرده است .
عسل همچنین شامل کلسیم ، آهن ، منیزیم ، فسفر ، پتاسیم ، سدیم ، روی ، کربوهیدرات ،
پروتئین و اسیدفولیک و ویتامین‌های B2، B6، B3 و سی است .
هرچند عسل ارزش غذایی بالایی دارد و به عنوان یک خوراکی مقوی شناخته می‌شود ،
اما نباید فراموش کرد که سرشار از قند است و مصرف بیش از حد قند می‌تواند عوارض جانبی به همراه داشته باشد .
به خصوص مصرف عسل برای افراد دیابتی باید با توصیه پزشک باشد، چرا که عسل می‌تواند سطح قند خون این افراد را افزایش دهد.
از مهم‌ترین خواص عسل می‌توان به خاصیت آنتی اکسیدانی ، ضد باکتریایی و ضد عفونی کنندگی آن اشاره کرد .
عسل در درمان بیماری‌های بسیاری کاربرد دارد و به همین دلیل از گذشته از عسل برای درمان و بهبود بیماری‌ها استفاده می‌کردند .
خاصیت آنتی اکسیدانی عسل می‌تواند منجر به کاهش حملات قلبی و سکته مغزی شود .
همچنین در درمان سرطان‌ها و بهبود بیماری‌های مربوط به چشم موثر است .
خاصیت آنتی اکسیدانی عسل به کاهش فشار خون و افزایش جریان خون هم کمک بسیاری می‌کند
که در نتیجه آن حملات قلبی و عروقی کاهش می‌یابد .
همچنین عسل می‌تواند سطح کلسترول HDL «خوب» را افزایش داده و سطح کلسترول بد را کاهش دهد .
کاهش سطح تری گلیسیرید هم از دیگر خواص درمانی عسل است و به همین دلیل عسل را می‌توان جایگزینی سالم‌تر برای قند و شکر دانست .
عسل در درمان سرماخوردگی و سرفه هم بسیار موثر است و مصرف عسل با آب ولرم یا لیمو می‌تواند
به کاهش علائم سرماخوردگی و سرفه در کودکان و بزرگسالان کمک کند .
اما به هیچ وجه نباید به کودکان زیر ۱۲ ماه عسل داد .
باکتری کلوستریدیوم بوتولینوم در عسل وجود دارد که در نوزادان زیر یکسال می‌تواند باعث بوتولیسم شود .
بوتولیسم برای نوزادان بسیار خطرناک است و می‌تواند باعث اختلال
در عملکردهای حرکتی و دستگاه عصبی ، افتادگی پلک ، تنگی نفس و از دست دادن کنترل در آن‌ها شود .
همچنین مصرف بیش از حد عسل برای بزرگسالان و هم کودکان بالای یکسال خطرناک است و می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد .
چرا که عسل سرشار از قند و کالری است و مصرف زیاد قند و کالری می‌تواند
باعث پوسیدگی دندان‌ها ، افزایش سطح قند خون یا حتی چاقی و افزایش وزن شود .
به همین دلیل نباید در مصرف عسل زیاده‌روی کرد .
